Konserwacja i adaptacja zabytkowej oficyny dworskiej wchodzącej w skład zespołu dworsko–parkowego

Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie zrealizowało projekt pn.: "Konserwacja i adaptacja zabytkowej oficyny dworskiej wchodzącej w skład zespołu dworsko-parkowego Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie". Prace przy zabytku prowadzono od lutego 2022 roku do maja 2023 roku.

Krótka historia oficyny
Budynek oficyny został zbudowany w pierwszej połowie XIX stulecia z wykorzystaniem materiałów rozbiórkowych pochodzących z dawnego dworu, następców rodziny Kochanowskich. Znaczenie oficyny wzrosło po pożarze dworu, jaki miał miejsce w roku 1853, kiedy to spalił się drewniany korpus pałacu, a kaplica wzniesiona przez Jabłonowskich w miejscu domu Jana Kochanowskiego została uszkodzona. Budynek oficyny przejął wówczas funkcję letniej rezydencji Ludgardy Jabłonowskiej, właścicielki posiadłości, i stał się miejscem przechowywania i prezentowania pamiątek po Janie Kochanowskim prawie do końca XIX wieku, gdy po 40 latach od pożaru pałac odbudowano. Remonty tego wyjątkowego zabytku architektury drewnianej miały miejsce przy budowie obecnego dworu, w latach 80. XIX wieku, przed i po II wojnie światowej oraz w latach 60. i 80. XX wieku.

Opis wykonanych prac
Głównym założeniem konserwacji i rewitalizacji oficyny było przywrócenie jej formy zewnętrznej do stanu z pierwszej połowy XIX wieku, czyli z początku funkcjonowania tego obiektu w obrębie zespołu dworskiego. Późniejsze przekształcenia XIX. i XX. wieczne zatarły pierwotny charakter budynku.                                                                                          
Zakres prac obejmował m.in.: naprawę i konserwację zachowanych elementów konstrukcji fundamentów, ścian wieńcowych i stropu, z wykonaniem nowej konstrukcji dachu zgodnie z domniemanym pierwowzorem architektury budynku, jako krokwiowo-jętkowy z drewna sosnowego, pokrytego gontem drewnianym, układanym podwójnie; odtworzenie w części  stropu drewnianego na istniejących belkach stropowych, montaż nowych okien drewnianych, skrzynkowych wraz z okiennicami, remont drzwi wejściowych południowych, wykonanie nowych drewnianych drzwi północnych, co przywróciło dawany układ sieni przelotowej w budynku; wykonanie nowej okładziny ścian zewnętrznych.                                                     

Proces rewitalizacji obiektu polegał także na realizacji nowej aranżacji pomieszczeń, wymianie kamiennych schodów południowych, oraz urządzenia wyjścia do ogrodu od strony północnej na drewniany taras, otwarty na park. Taras otoczony został skarpą, po której prowadzi chodnik wybrukowany krążkami z drewna, umożliwiający dostęp do obiektu osobom niepełnosprawnym. W pomieszczeniu, przeznaczonym na działalność edukacyjną położona została podłoga z desek, a w sieni drewniany bruk. Na ścianach położone zostały nowe historyczne tynki (glina zmieszana ze słomą). W kilku pomieszczeniach we fragmentach odsłonięte zostały drewniane ściany wieńcowe, a  istniejące belki stropowe i fragmenty dawnej konstrukcji dachu zachowane i wyeksponowane. Wyeksponowany został i odrestaurowany oryginalny i rzadko występujący system grzewczy w postaci centralnie usytuowanego komina typu butelkowego.

Badania archeologiczne oraz inwentaryzacja zabytku w technologii 3D
W trakcie robót budowlanych natrafiono na podziemne struktury konstrukcji fragmentarycznie zachowanego ceglanego łuku z w wcześniejszych przekształceń zespołu dworskiego. Czasowo wstrzymano prace budowlane i przeprowadzono ratownicze badania archeologiczne wykopaliskowe. Dodatkowo wykonano pomiary w technologii 3D budynku. 

Finansowanie projektu
Zadanie zostało sfinansowane w całości z dotacji. Wartość całego projektu – 1.866.883,21 zł. brutto. Wkład Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych – 531,050,58 zł, co stanowi 28,4% dotacji. Wkład Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego – 1.335.832,63 zł, co stanowi 71,6% dotacji.

♦                                                                                         
Rewitalizacja oficyny dworskiej przywróciła jej dawną, historyczną formę, cechy stylowe i kompozycyjne oraz ochroniła ją przed postępującą degradacją. Podniesiony też został standard utylitarny w związku ze zmianą sposobu użytkowania na salę wielofunkcyjną z zapleczem gastronomicznym i sanitarnym, służącą celom wystawienniczym, kulturalnym oraz edukacyjnym. Niezwykle ważnym efektem procesu rewitalizacji i adaptacji oficyny jest wzmocnienie wartości sentymentalnej obiektu oraz zachowanie walorów kompozycyjnych kompleksu.